بیشتر مردم در زندگی روزمره با پول سروکار دارند، اما تعداد کمی از آنها واقعاً میدانند پول چیست و چگونه کار میکند. پول ابزاری برای مبادله است که افراد برای خرید کالاها و خدمات یا بازپرداخت وامها و تسویه بدهیها از آن استفاده میکنند. در گذشته، مبادله کالا به کالا و سپس مبادله کالا با سکههای طلا و نقره مرسوم بود. امروزه در بیشتر کشورها، مبادله کالا با پول رایج است. در ادامه، به بررسی پول، ارزش، انواع و کارکرد آن در اقتصاد خواهیم پرداخت.
پول چیست
پول به زبان ساده ابزاری است که تمام افراد جامعه به عنوان وسیلهای برای مبادله و تعیین ارزش آن را پذیرفتهاند. این ابزار قابلیت شمارش دارد و به همین دلیل میزان ارزش آن مشخص است. با این حال، ارزش پول میتواند از یک کشور به کشور دیگر متفاوت باشد.
پول و پشتوانه آن
پول ابزاری است که مردم به عنوان وسیلهای برای مبادله و تعیین ارزش آن را پذیرفتهاند. ارزش پول به اعتماد مردم به کشور و اقتصاد ناشر آن وابسته است. امروزه بیشتر پولها بدون پشتوانه (فیات) هستند و ارزش آنها به اعتماد به عملکرد اقتصادی کشور و مدیریت پول بستگی دارد. در گذشته، طلا به عنوان پشتوانه پول استفاده میشد، اما با کنار گذاشته شدن استاندارد طلا، پولها به طور عمده به اعتماد مردم به اقتصاد و دولت بستگی دارند.
مشخصات اصلی پول
1 – قابلیت تعویض: واحدهای پول باید با یکدیگر قابل تعویض باشند و ارزش برابر داشته باشند.
2 – دوام: پول باید بادوام باشد تا در مبادلات آینده حفظ شود.
3 – قابلیت حمل: پول باید قابل حمل و جابجایی آسان باشد.
4 – قابلیت تقسیم: پول باید قابلیت تقسیم به واحدهای کوچکتر را داشته باشد.
5 – قابلیت شناختپذیری: ویژگیهای پول باید به راحتی قابل مشاهده و شناسایی باشد.
6 – ثبات در عرضه: عرضه پول باید در طول زمان نسبتا ثابت باشد تا از نوسانات ارزش آن جلوگیری شود.
تعریف و وظایف پول
پول به عنوان وسیلهای برای مبادله کالاها و خدمات، باید ارزش خود را در طول زمان حفظ کرده و به راحتی به قیمت تبدیل شود و به طور گستردهای پذیرفته شود. کاربرد اصلی پول مبادله کالاها و خدمات است، اما علاوه بر این، پول وظایف دیگری نیز دارد:
1 – واحد شمارش: پول به عنوان واحد شمارش، امکان اندازهگیری و مقایسه ارزش کالاها و خدمات را فراهم میآورد. این ویژگی به ما کمک میکند تا تغییرات قیمتها را در طول زمان پیگیری کنیم و مقدار پول مورد نیاز برای خرید یا تسویه بدهیها را مشخص کنیم.
2 – ذخیره ارزش: پول میتواند به عنوان وسیلهای برای ذخیره ارزش استفاده شود. این به معنای امکان پسانداز پول برای استفاده در آینده است. با این حال، در شرایط تورمی بالا، نگهداری پول ممکن است به کاهش ارزش آن منجر شود.
3 – وسیله مبادله: پول به عنوان وسیلهای برای مبادله کالاها و خدمات عمل میکند. با استفاده از پول در معاملات، میتوانیم کالاها و خدمات را خریداری کرده و فروشندگان نیز پول را به عنوان معادل کالاهای خود میپذیرند.
اشکال پول
پول در اقتصاد به دو دسته اصلی تقسیم میشود:
1 – ارز (Currency):
ارز شامل اسکناس و سکه است و شکل فیزیکی پول را تشکیل میدهد که در جوامع در حال گردش است.
2 – سپرده دیداری (Demand Deposit):
این نوع پول به شکل دیجیتالی است و شامل پولی میشود که مردم در بانکها نگهداری میکنند و از آن برای نیازهای روزمره خود استفاده میکنند. سپردههای بانکی حجم بیشتری از پول در اقتصادهای مختلف را به خود اختصاص دادهاند.
تفاوت میان ارز و سپرده دیداری:
ارز (اسکناس و سکهها) توسط بانک مرکزی پشتیبانی میشود و ریسک نکول ندارد. در مقابل، سپردههای بانکی نوعی بدهی برای بانک محسوب میشوند و ممکن است با ریسک نکول مواجه شوند، زیرا سپردهگذار میتواند پول خود را پس بگیرد.
شبه پول
شبه پول به بخشی از پول گفته میشود که در حسابهای پسانداز بلندمدت نگهداری میشود و به راحتی نمیتوان آن را به وجه نقد تبدیل کرد. این نوع پول به دلیل محدودیتهای موجود در دسترسی فوری به آن، به عنوان شبه پول شناخته میشود.
انواع پول
- پول بدون پشتوانه (Fiat Money): این نوع پول ارزش ذاتی ندارد و تنها به دلیل اعتبار قانونی یا دولتی که به آن داده شده، به عنوان پول مورد قبول است.
- پول کالایی (Commodity Money): این نوع پول دارای ارزش ذاتی است و به دلیل همان ارزش، به عنوان وسیله مبادله استفاده میشود. طلا، یکی از مهمترین نمونههای پول کالایی است.
چرا همه کشورها از یک واحد پولی یکسان استفاده نمیکنند؟
استفاده از واحد پولی متفاوت توسط کشورهای مختلف به آنها این امکان را میدهد که سیاستهای اقتصادی و پولی خود را به طور مستقل از دیگر کشورها اجرا کنند. اگر تمام کشورها از یک واحد پولی یکسان استفاده میکردند، مقابله با شوکهای اقتصادی و تنظیم سیاستهای پولی برای هر کشور دشوار میشد. هر کشور با داشتن واحد پولی خاص خود، میتواند ارزش پولش را بر اساس نیازهای اقتصادی داخلی و شرایط خاص خود تنظیم کند.
رابطه پول و تورم
تورم موجب کاهش ارزش پول میشود، زیرا با افزایش تورم، اعتماد مردم به پول کاهش مییابد. ارزش پول به اعتماد مردم به اقتصاد و بانک مرکزی کشور بستگی دارد و هنگامی که تورم بالا میرود، این اعتماد به تدریج از بین میرود. نمونههایی از این پدیده شامل کشورهای آرژانتین و برزیل در دهه ۸۰ میلادی است، جایی که تورم بالا باعث کاهش قدرت پول و بیاعتمادی مردم به آن شد و در نتیجه، دلار به عنوان جایگزین در برخی معاملات روزانه مورد استفاده قرار گرفت (پدیده دلاری شدن).
آیا میتوان به ارزهای دیجیتال به چشم پول نگاه کرد؟
ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین، به رغم محبوبیت فزایندهشان، تمام ویژگیهای پول را ندارند. بر اساس گزارش بانک رزرو استرالیا، در حالی که بیت کوین میتواند برای پرداخت یا مبادله کالاها استفاده شود، تعداد کسب و کارهایی که این ارز را به عنوان وسیله مبادله میپذیرند محدود است. بنابراین:
1 – پذیرش همگانی: ارزهای دیجیتال مهمترین ویژگی پول که پذیرش گسترده است را ندارند.
2 – واحد شمارش: در فروشگاههایی که بیت کوین را میپذیرند، قیمت کالاها به واحد پول محلی اعلام میشود و ارزش بیت کوین بر اساس نرخ تبادل آن محاسبه میشود، بنابراین ارز دیجیتال ویژگی واحد شمارش پول را ندارد.
3 – ذخیره ارزش: نوسان قیمت ارز دیجیتال بسیار زیاد است، که عملکرد آن به عنوان وسیلهای برای ذخیره ارزش را ضعیف میکند.
چاپ پول
چاپ پول به فرآیندی اشاره دارد که طی آن بانک مرکزی پول جدیدی تولید میکند، که به این پول “پول قدرتمند” یا “پایه پولی” گفته میشود. افزایش پایه پولی میتواند به افزایش چندین برابری نقدینگی یا عرضه پول در اقتصاد منجر شود.
اگر دولتها بیش از حد پول چاپ کنند، به دلایل مختلفی مانند استخدام بیشتر افراد یا پرداخت دستمزد بالاتر، قیمت کالاها و خدمات افزایش مییابد. این افزایش قیمتها به تورم و در صورت عدم کنترل، به بیاعتمادی و بیارزش شدن پول کشور منجر میشود. به زبان ساده، چاپ بیش از حد پول تقاضای مردم برای کالاها و خدمات را افزایش میدهد، در حالی که میزان تولید ثابت است و این منجر به افزایش قیمتها و تورم میشود.
نقش پول در اقتصاد
پول نقش اساسی در اقتصاد ایفا میکند و به عنوان مجموعه داراییهایی است که مردم برای خرید کالاها و خدمات از آن استفاده میکنند. از دیدگاه اقتصاددانان، پول ابزاری برای ذخیره دارایی و ارزش است.
درک رابطه میان تورم، رشد اقتصادی، پایه پولی، عرضه پول و سایر مفاهیم اقتصاد کلان میتواند به حفظ ارزش سرمایه و کسب سود در شرایط مختلف اقتصادی کمک کند. آشنایی با مفاهیم اقتصاد کلان به زبانی ساده و کاربردی میتواند به موفقیت در سرمایهگذاری در بازارهای مختلف مانند بورس، فارکس، طلا و سکه، ملک، و خودرو کمک کند.
ارزش زمانی پول
ارزش زمانی پول به این معنی است که مقدار مشخصی از پول در زمان حال بیشتر از همان مقدار پول در آینده ارزش دارد. این مفهوم به ویژه در شرایط تورمی که باعث کاهش ارزش پول میشود، ملموس است.
اگر نتوانید با پول خود سرمایهگذاری کنید، ارزش آن به مرور زمان کاهش خواهد یافت. بنابراین، یادگیری روشهای صحیح سرمایهگذاری و استفاده از فرصتهای مناسب در بازارهای مالی برای حفظ و افزایش ارزش پول ضروری است. برای دریافت مشاوره و اطلاع از بهترین زمانهای سرمایهگذاری، میتوانید به انجمن خبرگان سرمایهگذاری در ایران مراجعه کنید.
این مقاله تلاش کرده است تا به پرسش “پول چیست؟” پاسخ دهد و فاکتورهای مهم مربوط به آن را بررسی کند. اکنون نوبت شماست که با گسترش دانش اقتصادی خود، در زمینه سرمایهگذاری اقدام کنید و علاوه بر حفظ ارزش پول خود در برابر تورم، آن را رشد دهید.